پنیرباد | RISHYAGANDHA

 پنیرباد گیاهی از جنس Withania بومی جنوب ایران، افغانستان ، پاکستان و شبه قاره هند است. در هند با نام Paneer phool पनीरफूल شناخته میشود و علت اینکه گیاه پنیر نامیده میشود، استفاده از آن از دیرباز در ساخت پنیر است. این گونه حاوی یک پروتئاز شبه مایه هستند که می تواند برای لخته شدن شیر برای تولید پنیر استفاده شود.
میوه های آن زرد رنگ و کروی به اندازه آلبالو است که پوسته های غشایی نازک داشته و در داخل آن تعداد زیادی دانه های قلوه ای شکل بصورت پراکنده وجود دارد. این گونه گیاهب از تیره سیب زمینی (Solanaceae) است. شاخه ها منشعب و سفید رنگ , برگهای چرمی , سخت و نیزه ای و میوه ها ی کروی و زرد رنگ از مشخصات بارز آن است.
درختچه پنیرباد به ارتفاع حدود ۱ متر میرسد. برگها و ساقه های آن خاکستری و کاسه گل گوشتی می باشد. زمان گلدهی اواسط بهمن تا اواخر اسفند است
این گونه در نواحی جنوبی ایران (هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان) پراکنش دارد. عمدتا در خاکهای عمدتاً لومی- ماسه ای با pH متمایل به قلیایی ۷٫۸-۷٫۵ رویش دارد. این گونه مقاوم به خشکی بوده (xerophyte) و در نواحی با میزان بارش سالیانه ۱۵۰ میلیمتر رویش دارد. در نواحی مختلف بویژه حاشیه و بستر آبراهه های فصلی، کنار جاده ها و همچنین در مناطق صخره ای با شیب های تند نیز رویش دارد.
ریشه پنیر باد برای تهیه داروی مسکن و مدر آیورودایی به نام آش واگاندا استفاده می‌شود که البته آداپیتوژن (باعث عادت کردن به محیط و عوامل زندگی) هم است. قسمت‌های دیگر گیاه (مانند دانه و برگ) تسکین‌دهنده و از بین برنده شپش است و در ساخت صابون نیز به کار می‌رود. دانه‌های تازه گیاه به‌عنوان داروی استفراغ آور کاربرد داشته است.
ماده مؤثّره: از مهمترین ترکیبات این گیاه ویتانوزیدها می‌باشد، همچنین ریشه حاوی آلکالوئیدهای نیکوتین و در برگ‌ها گلوکزیدهای فلاونولی و اسیدهای فنلی وجود دارد.
خواص درمانی مهم: ضد باکتری، ضد قارچ، ضد کم‌خونی، ضد آرتریت، ضد باروری، ضد التهاب، ضد درد، ضد ویروس تبخال، ضد تومور، ضد تب، ضد تشنج، ضد اسپاسم، التیام‌بخش زخم معده، تقویت‌کننده قوای جنسی، کاهش‌دهنده ضربان قلب، کاهش‌دهنده پرفشاری خون، خواب‌آور، ادرارآور، شیرافزا، محافظ کبد، تقویت‌کننده حافظه.
یکی از روشهای تکثیر پنیرباد، بذر می باشد که به میزان زیاد در گیاه تولید می شود. تیمار بذر با اسید جیبرلیک، سرمادهی مرطوب و ضدعفونی با هیپوکلریت سدیم باعث افزایش درصد جوانه زنی بذر می شود. این گونه از طریق بذر در گلخانه تکثیر و سپس منتقل میشود
سمیت و عوارض جانبی: پنیرباد ممکن است اثر خواب‌آورها را تشدید کند. دانه‌های گیاه ممکن است باعث دردهای شدید روده و معده شوند، به همین دلیل بهتر است خورده نشوند. با توجه به اینکه تعداد کمی ماده‌ی سمی در گیاه وجود دارد، لذا در کتب معتبر دارویی، مصرف فراورده‌های این گیاه زیاد توصیه نمی‌شود. تأثیر عصاره‌ی پنیر باد در کند کردن ضربان قلب، کاهش فشارخون و تحریک تنفسی، نصف تأثیر مجموع آلکالوئیدهای آن است.