دانستنی های علمی:
گیاه “گوجه فرنگی درختی” یکی از 30 گونه ی شناخته شده جنس Cyphomandra از خانواده ی بادمجانیان (Solanaceae) است. میوه های این گیاه بسیار شبیه میوه های گوجه فرنگی استو معمولاً نیز به صورت پخته شده و یا همراه با شکر مصرف می گردد.
این گیاه بومی رشته کوه های آند از پرو و شیلی است. و هم اکنون به صورت تجاری در کالیفرنیا و نیوزیلند کشت می گردد.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه گوجه درختی، درختی نیمه چوبی، جذاب، سریع الرشد، شکننده با ریشه های کم عمق و سطحی است که تا 2 تا 5.5 متر ارتفاع نیز رشد می کند. ارتفاع این گیاه به ندرت به 7.5 متر می رسد.
برگ ها معطر، همیشه سبز، با آرایش متناوب، کم و بیش قلبی شکل، تخم مرغی، نوک تیز، دارای 10 تا 35 سانتیمتر طول و 4 تا 12 سانتیمتر پهنا، نازک، دارای کرک های نرم و دارای رگبرگ های مشخص می باشند.
گل ها معطر، کوچک (1.25 تا 2 سانتیمتر)، دارای 5 گلبرگ به رنگ صورتی کمرنگ یا بنفش کمرنگ، دارای لوب های نوک تیز، دارای 5 پرچم به رنگ زرد و دارای کاسه س گلی به رنگ ارغوانی مایل به سبز می باشند. این گل ها به صورت خوشه ای و نزدیک به انتهای شاخه ها تشکیل می شوند.
میوه ها دارای ساقه هایی بلند، آویزان، به صورت منفرد یا به صورت خوشه هایی 3 تا 12 تایی، بدون کرک، تخم مرغی شکل و نوک نیز در هر دو انتها بوده و دارای کالیکس مخروطی شکل و پایا می باشد. این میوه ها به طور متوسط به طول 5 تا 10 سانتیمتر و عرض 4 تا 5 سانتیمتر دیده می شوند. پوست میوه ها ممکن است به رنگ ارغوانی پررنگ، قرمز، نارنجی یا زرد، یا زرد و قرمز بوده و در برخی موارد دارای خطوط طولی تیره رنگی نیز باشند. رنگ گوشت میوه ها از نارنجی – قرمز یا نارنجی تا زرد یا کرم – زرد متغیر است.
بذور این گیاه نازک، کمی پهن و دایره ای شکل می باشند. این بذرها از بذرهای گوجه فرنگی های حقیقی کمی بزرگتر و سختتر هستند.
شرایط محیط رشد:
گیاه گوجه درختی عمدتاً در نواحی نیمه گرمسیری می روید. این گیاه در ارتفاعات 1000 تا 3000 متری بالاتر از سطح دریا نیز رشد می کند اما در نواحی با آب و هوای سردتر در ارتفاعات پایین تری می روید.
بهترین نواحی برای رشد این گیاه، نواحی با دمای بالای 10 درجه ی سانتیگراد است. دماهای 2- درجه سانتیگراد سبب از بین رفتن شاخه های کوچک، برگ ها و میوه های بالغ می شود. اما شاخه های بزرگتر و ساقه ی اصلی درخت، زنده می مانند. اگر طول مدت سرما طولانی نباشد، درخت مجدداً احیا شده و تولید شاخ و برگ جدید می نماید.
به دلیل کم عمق بودن و سطحی بودن ریشه های این گیاه، باید آنها را در برابر بادها محافظت نمود. زیرا بادهای شدید علاوه بر اینکه شاخه های ترد و آسیب پذیر این گیاه را به ویژه زمانی که مملو از میوه است، می شکند، بلکه سبب ریشه کنی درختان نیز می گردد. برای حفاظت از باد می توان اطراف مزرعه را درختان بادشکن کاشت.
درخت گوجه درختی نمی تواند خاک های متراکم با اکسیژن کم را تحمل کند. این گیاه به خاک های حاصلخیز و سبک نیاز دارد. همچنین آبیاری منظم خاک نیز برای رشد بهینه ی گیاهان ضروری است. ولی باید دقت کرد که آب ایستایی حتی برای مدت کم نیز سبب از بین رفتن گیاه می شود.
کاربردها و ارزش غذایی:
میوه های این گیاه به صورت خام یا پخته شده در غذاهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.
هر صد گرم از میوه های این گیاه دارای 82.7-87.8 گرم آب، 1.5 گرم پروتئین، 10.3 گرم کربوهیدرات ها، 0.06-1.28 گرم چربی، 1.4-4.2 گرم فیبر، 0.223-0.445 گرم نیتروژن، 0.61-0.84 گرم خاکستر، 3.9-11.3 میلیگرم کلسیم، 52.5-65.5 میلیگرم فسفر (به همراه بذر) و 13.1 میلیگرم فسفر (بدون بذر)، 0.66-0.94 میلیگرم آهن، 0.371-0.653 میلیگرم کاروتن، 0.038-0.137 میلیگرم تیامین، 0.035-0.048 میلیگرم ریبوفلاوین، 1.10-1.38 میلیگرم نیاسین (به همراه بذر) و 1.011 میلیگرم نیاسین (بدون بذر)، و 23.3-33.9 میلیگرم اسکوربیک اسید می باشد.
تکثیر:
برای تکثیر این گیاهان از بذر و یا ریشه دار کردن قلمه ها استفاده می شود.
گیاهان تولید شده از بذر دارای شاخه های قوی و عادت رشد برافراشته بوده و برای کشت در مناطق دارای سایبان و پناهگاه نیز مناسب می باشند. ولی گیاهان تولید شده از طریق کشت قلمه ها، کوتاه تر و متراکم تر و دارای شاخه های کمی افقی می باشند و مناسب برای کشت در مکان های بدون پناهگاه و بادخیز هستند.
در برزیل، قبل از کشت بذور، آنها را شسته، در سایه خشک کرده و سپس به مدت 24 ساعت در فریزر قرار می دهند تا بذرها بهتر جوانه بزنند. سپس بذرها را در جعبه های پر از خاک که فاصله ی روی ردیف ها 30 سانتیمتر و فاصله بین ردیف ها 60 سانتیمتر باشد، کشت می کنند. این بذرها حدود 4 تا 6 روز پس از کشت، جوانه خواهند زد.
