این گیاه بومی جنوب چین بوده و در اواخر قرن هفدهم به هند وارد شده. چین و هند رتبه های اول و دوم تولید لیچی را داشته و تایوان و آمریکا در رتبه بعدی قرار دارند. لیچی در ابتدا یک میوه جنگلی بود اما کم کم مردم جنوب چین و کشورهای حوزه شبه قاره هند شروع به کشت آن کردند و باغ های لیچی به وجود آمد که هم مکانی زیبا برای تفریح بود و هم مکانی برای چیدن و صادرات این میوه منحصر به فرد. امروزه نیز این میوه استوایی در کشورهای تایلند، فلیپین، هند، آفریقای جنوبی، آمریکا، نیوزیلند، ژاپن، استرالیا و پاکستان کشت می شود اما خاستگاه نوع مرغوب آن شبه قاره هند به ویژه پاکستان است.
درخت لیچی دارای میوه ای بسیار لذیذ و خوشمزه است که در ایران کمتر از دیگر کشور ها یافت می شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
لیچی درختی است مخصوص مناطق حاره، برگ‌های آن پهن بیضی، از دو طرف باریک و نوک تیز و موجی است. گل های آن کوچک، میوه آن قرمز در ابعاد یک سیب است که از آن نوشیدنی معطر و لذیذی تهیه می کنند. پوست میوه آن سرخ و چرم مانند و تیغ تیغی و شبیه به توت فرنگی است.
میوه لیچی از نوع شفت بوده و اجزای آن شامل پوست میوه (اگزوکارپ) و گوشت میوه (مزوکارپ) و اندوکارپ بوده که درون اندوکارپ یک بذر وجود دارد. پوست میوه ضخیم، ترد و نسبتاً نرم بوده و رنگ آن برحسب رقم به طور یکنواخت تیره و یا صورتی می باشد و برجستگی هایی به شکل دکمه پهن روی پوست وجود دارد. قسمت گوشتی میوه لیچی آریل نام دارد و به رنگ سفید، آبدار، نیمه شفاف و ژلاتینی بوده و از بذر جدا می باشد.
شرایط محیط رشد:
لیچی از گیاهان مناطق نیمه گرمسیری بوده و گلدهی و میوه دهی آن زمانی افزایش می یابد که این گیاه در زمستان تحت تأثیر یک دوره خشکی و یا هوای خنک قرار بگیرد و این شرایط در مناطق نیمه گرمسیر فراهم می شود.
رشد این درخت کند بوده و 6سال پس از کاشت تولید میوه می کند و به باردهی می رسد. بنابراین می توان در باغات لیچی از سبزی های خانواده بقولات و یا گونه های سایه دوست استفاده کرد که اینکار باعث ایجاد درآمد سالیانه برای باغدار و همچنین حاصلخیری خاک خواهد شد. از درختان پاپایا و آناناس هم می توان به عنوان درخت پر کننده برای لیچی استفاده کرد.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
هر 100 گرم وزن میوه حدود 66 کیلوکالری انرژی، 16.53 گرم کربوهیدرات، 15.23 گرم قند، 1.3 گرم فیبر، 0.44 گرم چربی، 0.83 گرم پروتئین، 1% تیامین، 4% ریبوفلاوین، 4% نیاسین، 8% ویتامین ب 6، 4% اسیدفولیک، 119% (71.5 میلیگرم) ویتامین ث، 1% کلسیم، 1% آهن، 3% منیزیم، 3% منگنز، 4% فسفر، 4% پتاسیم و 1% سدیم و روی دارد.
این میوه برای درمان بیماری های معده و هضم غذا بسیار مفید است.
– در موارد بزرگ شدن غدد و تومورها تجویز می شود.
– از میوه و برگ درخت برای معالجه گزش جانوارن سمی استفاده می شود.
– دانه آن تشنگی را تسکین می دهد.
– دانه آن اثر خنک کنندگی و قابض و مسکن درد دارد.
– دانه آن برای معالجه آماس بیضه مفید می باشد.
– جوشانده ی گل و پوست درخت و ریشه آن برای غرغره و التیام زخم مفید می باشد.
– در هند و چین دانه و میوه آن را برای تسکین سرفه می خورند.
انواع پرندگان، زنبورها و خفاش ها علاقه زیادی به خوردن لیچی دارند به همین علت صاحبان باغ ها مجبورند شبانه روز از درختان لیچی محافظت کنند.
تکثیر:
ازدیاد لیچی از طریق بذر به علت تفرق صفات، دوره نونهالی بالا (6سال) و کیفیت پایین میوه توصیه نمی شود. روش تجاری ازیاد آن خوابانیدن هوایی بوده و بهترین زمان انجام این روش در خرداد ماه می باشد که برای بهبود ریشه زایی می توان از IBA استفاده کرد.
