خصوصیات گیاهشناسی:
“موسیر” گیاهی از خانواده Alliaceae و جنس Allium می باشد. موسیر گیاهی است پیازی بومی نواحی غرب آسیاست و برخی موطن آن را کوه های فلسطین ذکر کردند. البته کشت آن در ایران مرسوم نیست و آنچه مورد استفاده قرار می گیرد، در واقع نوع وحشی آن است که در کوهستان ها می روید و توسط مردم جمع آوری شده و به مصرف می رسد. به ندرت بذر می دهد. فقط پیازهای کوچکی به نام Bulblet در خاک در بهار تولید می کند که به صورت غده ای می باشد و مانند پیاز به صورت لایه های فلسی نیست و در کنار پیاز مادری به وجود می آید. برخی این پیازهای کوچک را Clove می نامند. مجموعه پیازهای کوچک از قاعده به هم متصل می باشند ولی برخلاف سیر این غده ها توسط پوسته نازک پوشیده نمی شوند. گیاهی است پایا که قسمت زیرزمینی اش متورم بوده و ریشک ها از آن بیرون آمده و روی آنها را پوششی سفید رنگ یا صورتی پوشانیده است. برگ های آن نواری باریک و دراز به رنگ سبز تیره، گل ها کوچک، صورتی یا مایل به سبز یا بنفش مایل به قرمزند که به صورت یک چتر در انتهای ساقه استوانه ای گلدهنده به ارتفاع 50 تا 60 سانتیمتر ظاهر می شود و دانه های آن سیاه است. گل آذینش خوشه ساده است. در حدود 40 گونه از این گیاه شناخته شده که همگی در نواحی معتدل و مناطق بحر الرومی می رویند. برخی از گونه های موسیر را در باغ به عنوان گل زینتی نیز می کارند. پیاز این گیاه خوراکی است و در ترشی ها و اغذیه به کار می رود و بویش از سیر کمتر است. گل ها دوجنسی و گرده افشانی به وسیله زنبور و حشرات صورت می گیرد.
موسیر از نظر شیمیایی دارای حدود 0.06 تا 1 درصد اسانس می باشد که شامل آلیل پروپیل – دی سولفید و دو ترکیب گوگردی می باشد. همچنین دارای آلیسین و آلیساتین 1 و 2 می باشد.
شرایط محیط رشد:
موسیر در خاک های شنی و لومی با زهکش خوب رشد می کند. این گیاه در خاک های اسیدی، خنثی، قلیایی و حتی خیلی قلیایی رشد می کند. موسیر می تواند در سایه رشد کند.
این گیاه در هر آب و هوا و خاک سالمی می روید و محصول خوب و کافی می دهد. رطوبت زیاد و کود تازه حیوانی موجب پوسیدگی و از بین رفتن محصول می گردد.
موسیر محیط های آفتابی و خاک زهکشی شده را ترجیح می دهد و در خاک های سنگین رسی رشد نمی کند. این گیاه پی اچ حدود 4.5 تا 8.3 را تحمل می کند.
تکثیر:
این گیاه اغلب به وسیله غده و همچنین بذر تکثیر می شود. نوع وحشی موسیر در ایران به غیر از غده، تولید بذر نمی کند.
زمان کاشت در مناطق سردسیر در اواخر زمستان و اوایل بهار و در مناطق گرمسیر اوایل پاییز تا اوایل زمستان است. این گیاه را به صورت ردیفی می کارند. فاصله بین خطوط 20 تا 30 سانتیمتر و فاصله بوته ها روی خطوط از هم 10 تا 15 سانتیمتر مناسب است. برای کاشت یکصد متر مربع زمین حدود 12 تا 15 کیلوگرم از این پیازهای کوچک مورد نیاز است. موقع کاشت موسیر نباید تمام غده زیر خاک فرو رود بلکه باید قسمتی از آن بیرون خاک باشد. بعد از 1 تا 2 هفته که پیازچه شروع به رشد کرد، حدود 5 سانتیمتر خاک اطراف آن می ریزند تا قسمت پایین ساقه و یقه پیاز ترد و سفید رنگ شده و به صورت تازه خوری قابل مصرف باشد. اگر هدف پیاز خشک موسیر باشد، باید آن را زود کاشت تا رشد گیاهی موسیر به میزان حداکثر انجام گرفته و در روزهای بلند و هوای گرم تولید غده ها نیز به خوبی انجام می گیرد. موقع برداشت موسیر نیز مانند پیاز و سیر زمانیست که قسمت هوایی شروع به زرد شدن می کند. معمولاً 100 روز پس از کاشت پیازهای کوچک، غده های بزرگ موسیر قابل برداشت است. از غده های بزرگ به عنوان سبزی استفاده می شود (اکثرا به صورت خشک شده و ورقه ای). همچنین می توان از پیازهای کوچک با برگ های سبز آن در تهیه سالاد استفاده کرد. با مشاهده برگ های زرد و قهوه ای آبیاری نیز باید قطع شود، سپس بوته ها را از زمین خارج کرده و برگ ها از یک سانتیمتری بالای غده قطع می شوندغده ها به مدت یک تا دو هفته در مقابل آفتاب در مزرعه خشک می شوند تا مقداری از رطوبت خود را از دست داده و خاصیت انباری شان بالا رود.
