گیاه Eruca sativa (منداب) ، گیاهی است یک ساله متعلق به تیره شب بویان (Brassicaceae) و از راسته کلم سانان که بومی مناطق مدیترانه ای ( از مراکش و پرتغال تا لبنان و ترکیه ) میباشد.
از زمان روم باستان ، گیاه منداب در مناطق مدیترانه ای به عنوان گیاه دارویی و گیاه خوراکی شناخته میشده است.
این گیاه در ایران در بلوچستان و نواحى اطراف دریاى خزر یافت میشود و در برخی کشتزارهای کرمانشاه، آذربایجان، اهواز، بوشهر، تهران، یزد و جندق نیز می‌روید.
در قدیم در فارسی، منداب را کک کوج هم می‌نامیدند .
در ایران از منداب بعلت رشد سریع و نیاز به آب کم و پاییزه بودن بعنوان علوفه استفاده می شود .
در شمال آمریکا ، از گیاه منداب به عنوان سبزی سالاد استفاده میشود.
برگها دارای عطر و طعمی تند می باشند ، این گیاه دارای سطح بالایی از ویتامین c و پتاسیم است.
از آنجایی که گیاه منداب دارای کالری بسیار کمی میباشد و سرشار از مواد مغذی است گزینه خوبی برای کاهش وزن و افزودن آن به برنامه سالم غذایی محسوب میشود.
گیاه منداب، گیاهی علفی و یک ساله بوده که ارتفاعی بین 30 تا 60 سانتیمتر داشته و گستردگی آن بین 15 تا 22 سانتیمتر است.
منداب دارای رشدی متوسط است.
ساقه های این گیاه بسیار بلند بوده و وارتفاعی بیش از 1 متر دارند .خود گیاه عقیم میباشد در نتیجه گرده افشانی به طور غیرمستقیم صورت میگیرد.
ظاهر گیاه منداب ،شبیه بعضی از تربها میباشد ولی بر خلاف آنها اگر برگهایش در بین انگشتان فشرده شود بوی نا مطبوع متصاعد می سازد .
برگهای این گیاه دارای بریدگی هایی عمیق و نامنظم میباشند.
فصل شکوفایی گلهای این گیاه از اواخر بهار تا اواخر پاییز است.
گلها درشت بوده و به رنگهای سفید مایل به زرد و یا سفید مایل به صورتی دیده میشوند.
میوه منداب به طول 3 تا 5 سانتیمتر است و به عرض 3 تا 5 میلیمتر ولی بر خلاف ترب ، بند بند نیست.
گیاه منداب دارای ریشه ای بلند و باریک می باشد .
بذر این گیاه ، گرد و یا تخم مرغی شکل بوده و رنگ آن از قهوه ای تا خاکستری متغیر است.
پوسته بذر این گیاه در اثر تماس با آب لعابی و چسبناک میشود.
شرایط نگهداری گیاه منداب به شرح زیر میباشد :
خاک: خاک شنی، ماسه ای ، لومی و خوب زهکشی شده.
این گیاه در اکثر خاکها به راحتی رشد میکند.
نور: آفتاب کامل.
منداب در سایه رشد نخواهد کرد.
دما: دمای بین -3 تا 28 درجه برای رشد این گیاه مناسب است .
این گیاه در برابر سرما و یخ بندان مقاوم بوده وازبین نمیرود.
آبیاری: به طور متوسط صورت گیرد.
آبیاری و رطوبت بیش از اندازه باعث ازبین رفتن گیاه خواهد شد.
همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، منداب گیاهی دارویی محسوب شده و خواص آن به شرح زیر است:
• پیشگیری از سرطان
در بسیاری از بررسی‌ها مشخص شده که گیاه منداب دارای خاصیت ضد سرطانی است. این گیاه دارای مقدار قابل توجهی آنتی‌اکسیدان است که از فعالیت رادیکال‌های آزاد در بدن پیشگیری میکنند. مطالعات نشان داده ترکیبات ویتامین A و فلاوونوئید موجود در گیاه منداب می‌توانند از ابتلای بدن به سرطان پوست، سرطان ریه و سرطان دهان پیشگیری کنند.
گیاه منداب همچنین دارای فیتوکمیکال‌هایی مانند سولفورافان است که با مواد سرطان‌زا در بدن مبارزه میکنند.
• سرشار از آنتی‌اکسیدان
این گیاه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی ویتامین C، ویتامین K و ویتامین A است که با رادیکال‌های آزاد مبارزه میکنند و همچنین موجب تقویت سیستم ایمنی بدن نیز میشوند.
• سرشار از ویتامین C : ویتامین C به عنوان آنتی‌اکسیدان قوی شناخته شده که در پیشگیری از سرطان نقش موثری دارد. این ویتامین سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و همچنین از بروز سرماخوردگی پیشگیری میکند.
• سرشار از ویتامین A: ویتامین A ، آنتی‌اکسیدان قوی میباشد و موجب تقویت سیستم ایمنی میشود و اثرات مفیدی بر روی چشم، پوست، استخوان و دندان دارد.
• سرشار از ویتامین Kمصرف سه پیمانه از گیاه منداب، 100 درصد نیاز روزانه به ویتامین K در بدن را تامین میکند.
• سلامت چشم
گیاه منداب منبع خوبی از کارتنوئیدها است که از بیماری چشمی دژنراسیون ماکولا پیشگیری میکنند. ویتامین C موجود در این گیاه می‌تواند از ابتلای چشم به بیماری آب مروارید نیز پیشگیری کند.
• سرشار از مواد معدنی
گیاه منداب سرشار از کلسیم، آهن، پتاسیم، منگنز و فسفر و بسیاری از مواد معدنی دیگر است که هرکدام دارای خواص منحصر به فرد و مفیدی هستند.
• مقدار کم اگزالات
اگزالات مانع جذب مواد معدنی در بدن میشود. سبزی‌جات برگی سالم دیگر مانند اسفناج دارای مقادیر زیادی اگزالات هستند ولی این سبزی از مقدار کمی اگزالات برخوردار است و باعث شده برای افرادی که به دنبال غذاهای سالم‌تری حاوی کلسیم و دیگر مواد معدنی بالاتری هستند گزینه مناسب‌تری باشد.
• سلامت استخوان
ترکیب مقدار کم اگزالات‌ها با ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف، گیاه منداب را به گیاهی مناسب و موثر برای تقویت استخوان‌ها تبدیل کرده است. در یک بررسی مشخص شد مصرف روزانه ویتامین K می‌تواند خطر سایش‌های استخوانی را کاهش دهد.
کلسیم، پتاسیم، منیزیم، منگنز و ویتامین C موجود در گیاه منداب، برای حفظ و تقویت استخوان‌ها گزینه‌های مناسبی میباشند.
• کاهش وزن
آفات و امراض :در مورد این گیاه ، مراقب سوسک منداب و لارو ها باشید.
بیماری قارچی و بیماری ویروسی در صورت عدم آبیاری درست این گیاه را تهدید میکنند.
تکثیر:تکثیر منداب توسط بذر صورت میگیرد.
کاشت:منداب می تواند در حداقل درجه حرارت 2 درجه سانتیگراد شروع به جوانه زدن نماید.
برداشت:زمانی انجام می شود که نیامها به رنگ قهوه ای متمایل شده باشد.
