دانستنی های علمی:
Alyssum از کلمه یونانی a به معنی نه و lyssum به معنی بیماری های روانی اقتباس شده است. این جنس دارای گونه های علفی یکساله و چندساله نیمه درختچه ای با برگ های ساده و گل های کوچک است. پراکنش آن از مناطق مدیترانه تا سیبری است.
خصوصیات گیاهشناسی:
قدومه گیاهی یکساله، به ارتفاع 30 تا 40 سانتیمتر و بسیار پرشاخ و برگ است. برگ ها کرکدار و متقابل، گل ها انتهایی و به صورت چتر، میوه خورجینک، دوخانه ای با دو برچه که دو کفه آن از قاعده میوه باز می شود. در این میوه چهار بذر گرد، پهن و نوکدار در دو قسمت جداگانه به صورت دو به دو با پرده ای غشایی از هم جدا می شود. در انواع دیگر قدومه، بذر گلابی شکل هم دیده شده است. بطور معمول دانه های قدومه با جذب آب، موسیلاژ فراوان تولید می کند. در ایران گونه های مختلف قدومه گزارش شده که به علت ویژگی های گیاهشناسی بسیار متفاوت، گروهبندی آنها مشکل است.
شرایط محیط رشد:
بذر قدومه در خاک های سبک و سنگریزه دار به خوبی سبز شده و در خاک های سنگین از درصد سبز کشتزار کاسته می شود. این گیاه به خشکی خاک و هوا متحمل است و در بارندگی به هنگام رسیدن حساس است. سله خاک در موقع سبز شدن گیاهچه ها خسارت زیادی می زند.
ترکیبات شیمیایی و خواص درمانی:
به طور کلی در انواع قدومه، دانه دارای مواد روغنی به مقدار 15 تا 30 درصد است. روغن مذکور از گلیسریدهای اسیدهای اولئیک، پالمیتیک، اروسیک و لینولئیک تشکیل شده است. دانه در صورت جذب آب، لعاب زیادی تولید می کند.
از بذر قدومه همراه با بذر گیاهان دارویی دیگر در درمان بیماری های تنفسی، گلودرد و سرفه استفاده می شود. این بذر یکی از اجزای مهم انواع چهار تخم (four seed) محسوب می شود. به دانه، سپستان، بالنگو، بارهنگ و دیگر بذرهایی که لعاب تولید می کنند، در ترکیب چهار تخم وجود دارد. قدومه مورد نیاز عطاری ها به طور معمول از مراتع جمع آوری می شود، به این لحاظ تنوع زیادی در بذرهای ارائه شده مشاهده می شود.
تکثیر:
در تکثیر قدومه، رایج ترین روش استفاده از بذر است. استفاده از قلمه ساقه نیز برای برخی گونه ها گزارش شده است. در منطقه خور و بیابانک (استان اصفهان) کاشت بذر قدومه (تخم سرخو) در پاییز انجام می شود. چنانچه تاریخ کاشت در مهرماه انتخاب شود، طی 2 تا 3 روز گیاه سبز می شود و چنانچه در آذرماه کشت صورت گیرد، طی 5 تا 6 روز گیاه از خاک بیرون می آید. بذر لازم برای کاشت، از 7 تا 30 کیلوگرم برای هر هکتار، بسته به شرایط آب و هوایی و خاک متفاوت است. کاشت به صورت کرتی (درهم یا ردیفی) انجام می شود و پس از آن با دو آبیاری به فاصله یک شبانه روز، گیاه سبز می شود. تا شروع پر شدن دانه ها (پس از گلدهی) نیازی به آبیاری نیست.
