دانستنی های علمی:
گیاه “فاگوپیروم” از اولین گیاهانی است که در خاور دور اهلی و کشت گردید. از دانه های این گیاه در چین باستان به عنوان یک ماده غذایی استفاده می شده است و قدمت آن به 5000 تا 6000 سال قبل باز می گردد.
این گیاه در قرون اول و دوم قبل از میلاد مسیح در چین به طور منظم کشت می شده و در قرون پنجم و ششم پس از میلاد مسیح سطح زیر کشت آن به شدت افزایش یافت. فاگوپیروم 3000 سال قبل، از چین وارد ژاپن شد و کشت گردید. این گیاه در قرن هشتم میلادی به عنوان یک محصول زودرس و سریع الرشد در ژاپن مدنظر قرار گرفت و با گیاهان مختلف به تناوب کشت می گردد.
فاگوپیروم تا قبل از قرن پانزدهم میلادی در سطوح وسیع در روسیه کشت می شد. احتمالاً از اوایل قرن پانزدهم بذر آن از طریق روسیه وارد آلمان شده و کشت گردیده است. مطالعات نشان می دهد که بذر فاگوپیروم در قرن پانزدهم توسط یکی از سربازان جنگ های صلیبی که از اعراب تهیه کرده بود، به فرانسه منتقل و کشت گردیده است. به همین دلیل در فرانسه آن را ساراسن کورن (Saracen corn) به معنی ذرت عرب نامیدند. این گیاه در قرن هفدهم توسط مهاجران از اروپا به امریکا منتقل و کشت شد و در آنجا نام آن را گندم فرانسه گذاشتند. در حال حاضر فاگوپیروم در مزارع واقع در شمال و شمال شرق امریکا کشت می شود. به دنبال تقاضای زیاد دانه های این گیاه به منظور استفاده در غذای حیوانات اهلی و نیز تولید آرد، در سال 1866 تولید این گیاه در امریکا به شدت افزایش یافت.
از پیکر رویشی فاگوپیروم در اکثر منابع علمی به عنوان دارو یاد شده و خواص دارویی آن مورد تأکید قرار گرفته است. مواد مؤثره این گیاه انعطاف پذیری مویرگ ها و سرخرگ ها را افزایش داده و از شکنندگی آن جلوگیری می کنند. از این مواد همچنین برای درمان برخی ناهنجاری های عروق مانند سست و نفوذپذیر شدن دیواره رگ ها استفاده می شود.
اصلاح شکنندگی مویرگ ها توسط مواد مؤثره (روتین) فاگوپیروم باعث کاهش خونریزی شبکه ای، سکته ناقص و انسداد شریان قبل شده فشار خون را تنظیم و ورم و اِدم را درمان می کند.
از ترکیب روتین با ویتامین ث داروهایی برای جلوگیری از خونریزی ها تولید می شود.
از دانه های فاگوپیروم به عنوان یک محصول غذایی – دارویی استفاده می شود. چراکه در بسیاری از کشورهای خاور دور مردم اغلب علاقه دارند روتین را به همراه یک ماده غذایی کسب کنند تا به صورت دارو. از این رو مردم ژاپن معتقدند دانه های فاگوپیروم یک غذای بسیار مغذی است که به بدن آرامش می دهد. از التهاب، عرق زیاد، خون دماغ و فشار خون بالا جلوگیری می کند.
خصوصیات گیاهشناسی:
فاگوپیروم گیاهی علفی و یکساله است. این گیاه متعلق به تیره علف هفت بند بوده و منشأ آن شمال چین گزارش شده است. سه گونه دیگر از جنس فاگوپیروم در برخی کشورها به منظور استخراج روتین کشت می شوند.
ارتفاع این گیاه متفاوت و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش داشته و بین 15 تا 80 سانتیمتر است. ساقه آن سبزرنگ است و گاهی بر اثر تجمع آنتوسیانین ها ممکن است به رنگ قرمز مشاهده شود. ساقه توخالی و شکننده بوده و در مقابل باد یا تگرگ به شدت آسیب پذیر است. ساقه در محل گره ها از استحکام بیشتری برخوردار است.
ریشه این گیاه کوتاه و ظریف است و به همین دلیل قادر به تحمل خشکی نمی باشد. از این رو در صورت عدم آبیاری به موقع در روزهای گرم سال گیاهان پژمرده می شوند.
برگ های فاگوپیروم درشت و به شکل قلب یا پیکانی شکل بوده و طول آن به 5 تا 7 سانتیمتر می رسد. برگ ها به طور متناوب روی ساقه قرار می گیرند. برگ های پایینی از دمبرگ بلندی برخوردار بوده در حالی که برگ های ناحیه فوقانی ساقه فاقد دمبرگ اند.
گل ها کوچک و سفید رنگ بوده و بطور متراکم در قسمت فوقانی ساقه ها پدیدار می شوند. گرده افشانی در این گیاه توسط حشرات انجام می گیرد. گل های فاگوپیروم جاذب حشرات بوده و شهدآور می باشند.
فاگوپیروم گیاهی دیپلوئید است (2n=8).
دانه سه وجهی و به رنگ قهوه ای تیره مایل به سیاه می باشد.
شرایط محیط رشد:
بذر فاگوپیروم در دمای 7 درجه سانتیگراد جوانه می زند. ولی دمای مطلوب برای جوانه زنی بذر این گیاه 26 درجه سانتیگراد گزارش شده است.
گیاه فاگوپیروم از دوره رویشی کوتاهی برخوردار است. از اینرو می توان در مناطق گرم و همچنین خشک و مرطوب کشت کرد. این گیاه در سرمای بهار و پاییز حساس است. از آنجا که گیاه فاگوپیروم از ریشه کوتاه، سطحی و ضخیمی برخوردار است، قادر به تحمل خشکی نمی باشد. چنانچه این گیاه در یک محیط خشک و کم آب کشت شود صدمات زیادی بر رشد، نمو و عملکرد (اعم از عملکرد رویشی و عملکرد بذر) آن وارد می شود. از این رو کشت دیم آن امکان پذیر نبوده و در طول رویش باید به طور منظم آبیاری شود. فاگوپیروم به غرقابی حساس است. چنانچه شش روز اول پس از سبز شدن بذر، گیاهان غرقاب شوند مرگ گیاهان حتمی است. اگر پس از سبز شدن گیاهان یک یا سه روز غرقاب شوند عملکرد دانه به ترتیب 63 تا 64 درصد کاهش یافته و رشد گیاهان (شامل ارتفاع گیاه، تعداد شاخه و وزن پیکر رویشی) به طور معنی داری کاهش می یابد. علت این کاهش اختلال در عمل فتوسنتز گیاه تحت تأثیر غرقابی است.
فاگوپیروم در هر نوع خاکی قادر به رویش است. ولی از کشت آن در خاک هایی که فاقد زهکش مناسب می باشند، باید اجتناب کرد. این گیاه در طول رویش به عناصر غذایی خاص نیاز ندارد. کشت این گیاه در خاک های حاصلخیز سبب ورس شده و عملکرد دانه کاهش می یابد. خاک های با بافت سبک تا متوسط و حاوی مقادیر مناسبی ترکیب های آهکی خاک های مناسبی برای کشت فاگوپیروم می باشند. این گیاه در خاک های اسیدی به خوبی رشد کرده و مقاومت زیادی دارد.
پی اچ خاک برای کشت فاگوپیروم بین 5 تا 7 مناسب است.
تکثیر:
کاشت و تکثیر فاگوپیروم توسط بذر و به صورت دستپاش یا ردیف کاری انجام می گیرد. فاگوپیروم را باید مستقیماً در زمین اصلی کشت کرد. چنانچه این گیاه به عنوان کود سبز یا برای تغذیه زنبورهای عسل کشت شود، معمولاً به صورت دستپاش کشت می شود. اگر هدف از کشت این گیاه استفاده از پیکر رویشی یا دانه های آن باشد، کشت ردیفی فاگوپیروم توصیه می شود. عمق کشت بذر متفاوت و بستگی به بافت خاک داشته و بین یک تا سه سانتیمتر است. پس از کاشت، انجام آبیاری مناسب جهت جوانه زنی یکسان بذور ضرورت دارد.
