دانستنیهای علمی :
شاهتره بسته به گونه و رقم بومی اروپا ، آسیا و آفریقا است. برخی گونه های آن بومی ایران می باشد. جنس شاهتره گونه های علفی یک ساله با اندام های هوائی سبز متمایل به آبی را شامل می شود.
Fumaria vaillantii در اراضی سنگلاخی و کنار جاده ها به وفور یافت میشود و در ایران بیشتر در کرمان ، خراسان ، تهران ، قزوین ، کرج ، گرگان ، رودبار ، مازندران ، آذربایجان ، کرمانشاه ، ایلام ، خرم آباد ، خوزستان ، شیراز ، بوشهر و مشهد گزارش شده است.
Fumaria Parviflora پراکندگی بیشتری در داخل مزارع و نیز نواحی مرطوب و کنار جوی های آبیاری دارد. شاهتره برگ ریز در مازندران و گیلان و گلستان ، آذربایجان کرمانشاه ، شیراز ، کازرون ، کرمان ، جیرفت ، بم ، خراسان ، اطراف تهران و ورامین ، سنندج . اصفهان پراکندگی زیادی دارد.
خصوصیات ظاهری :
شاه تره (Fumaria vaillantii) گیاه علفی با اندام های هوایی ظریف و برگ های با دمبرگ بلند و دو یا سه بار شانه ای است. گل آذین خوشه ای کوتاه و حاوی 15 – 5 گل بدون دمگل یا با دمگل کوتاه است.
گلبرگها به رنگ صورتی دیده می شوند. میوه فندقه کروی و چروکیده و کوچک تر از گونه اول (1.5 تا 2 میلی متر ) است.
گیاه شاهتره برگ ریز (Fumaria Parviflora) دارای بوته های علفی نیمه افراشته به ارتفاع حداکثر 25 سانتی متر و شاخ و برگ متعدد و ساقه قوی است برگ ها شبیه گونه دوم و تا حدی کوچک و متمایل به رنگ آبی است.
گل ها دارای دمگل کوتاهی هستند و گلبرگ ها به تعداد چهار عدد و به رنگ سفید متمایل به صورتی دیده میشوند. گل آذین همانند گونه های قبلی در مرحله میوه دهی به صورت غیر متراکم دیده می شود میوه 2 میلی متر قطر دارد.
این گونه زمان گل دهی آن طولانی و از اواسط بهار تا پائیز است.
بهترین زمان برداشت گیاه در فصل بهار و بعد از زمان گل‌دهی است که گیاه به طور کامل رشد کرده است.
شرایط محیط رشد:
در مزارع، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی می‌روید. شاهتره اکثراً در کنار جاده‌ها و یا به عنوان علف هرز مزارع می‌روید.
شاهتره با هر خاکی سازش دارد. اما خاکها غنی از آهک و با بافت لومی و زهکشی شده را ترجیح میدهد.
پس از برداشت محصول آنها را به طور طبیعی درسایه و یا به طور مصنوعی در خشک کنهای مخصوص در 40 تا 50 درجه حرارت خشک می نمایند.
خواص درمانی و کاربردها:
قسمت مورد استفاده آن شامل برگ، ساقه و گل‌هاست که به طور مخلوط با هم استفاده میشوند. شاهتره حاوی حدود یک درصد آلکالوئید است که اکثراً از مشتقات بنزیل اینتروکینولین هستند.
مهم‌ترین این آلکالوئیدها شامل فومارین (پروتویین)، فوماریلین و سیناکسین هستند. از دیگر ترکیبات مهم آن می‌توان فلاوونوئیدها و اسیدهای گیاهی به ویژه اسید فوماریک و موسیلاژ را نام برد.
در بعضی از کشورها محصولاتی به شکل قطره از عصاره این گیاه به صورت منفرد و یا مخلوط با گیاهان دیگر تهیه شده است. این گیاه برای تسکین درد، بند آوردن خونریزی، سم‌زدایی از بدن، درمان بیماری‌های انگلی و درمان یبوست سودمند است.
همچنین به عنوان دارویی موثر برای تصفیه خون تجویز می‌کنند.
مهم‌ترین مصرف این گیاه برای برطرف کردن بیماری‌های پوستی مانند اگزماست که این اثر را مربوط به وجود اسید فوماریک موجود در آن می‌دانند.
این گیاه که خاصیت آنتی‌هیستامینی دارد کاهش‌دهنده تپش قلب، ضداسپاسم، ضدورم، ادرارآور، آرام‌بخش و پایین آورنده فشارخون بالا نیز می‌باشد. در طب عوام به عنوان ادرارآور و مسهل مصرف میشود. ترکیب مقداری عرق شاه تره و عرق کاسنی برای شفافیت پوست و زیبایی استفاده دارد.
شاهتره یکساله گیاه پوششی مناسبی برای فضای سبزبه شمار می رود.
نحوه تکثیر گیاه :
تکثیر شاهتره از طریق کشت بذر در بهار صورت می گیرد.
بذر های شاهتره کوچک است از این رو باید عمق قرار گرفتن بذر در خاک کمتر از یک سانتی متر باشد.
دانه ها را در زمینی که قبلاً شخم زده شده و نسبتاً مرطوب و سبک باشد در فروردین ماه می کارند پس از نمایان شدن گیاه جوان فاصله آنها را از یکدیگر کم کرده و مراقبتهای لازم از قبیل خارج کردن علفهای هرز، و غیره را انجام می دهند.
