سگ زبان | HOUND’S TONGUE

گیاهی است علفی، دو ساله به ارتفاع 30تا80 سانتی متر و به رنگ سبز مایل به سفید که در کنار جاده ها، زمینهای سنگلاخی، شن زارها و اماکن خشک به طور خودرو می روید. از دامنه های کوهستانها نیز تا ارتفاعات 2000 متری بالا می رود. این گیاه دارای ریشه ضخیم، دراز، دوکی شکل، گوشتدار، به رنگ خاکستری تیره و ساقه ای راست، منشعب و پوشیده از تارهای نرم می باشد. برگهای آن نرم، به رنگ تقریباً سفید، پوشیده از تارهای ظریف و دارای ظاهری باریک و دراز است. گلهای آن در فاصله ماههای اردیبهشت تا خرداد ظاهر می شود که نسبتاً کوچک به رنگ قرمز یا بنفش تیره و مجتمع به صورت خوشه کوچک با رأس خمیده به سمت پایین است اجزای گل آن 5 تایی و میوه اش چهار فندقه ای، مسطح و دارای ظاهر مشخص می باشد بطوریکه مجموعاً 4 برجستگی کوچک و متصل به قاعده یک محور باریک و مرکزی را نشان می دهد.
ریشه در اواخر بهار از گیاه دو ساله برداشت می شود. در یک گزارش دیگر آمده است که برداشت در پاییز و خشک کردن آن باعث افزایش کیفیت آن می شود. گلها و برگها هم در زمان گلدهی گیاه برداشت می شوند.
گلهای سگ زبان هرمافرودیت( دارای اندامهای نر و مادگی) است و بوسیله حشرات گرده افشانی می شود. این گیاه خود بارور است.
برگهای این گیاه میزان زیادی آلکالوئید دارد. بذرها خاردار بوده و به راحتی به بدن حیوانات چسبیده و به مناطق دیگر منتقل می شود. این گیاه در سال اول به صورت رزت رشد می کند و در سال دوم ساقه گلدهنده تشکیل می دهد. گل آذین از نوع گرزن است. هر گل آذین معمولا بین 10 تا 35 گل دارد. گرده افشانی گلها خود بارور بوده ولی در صورت گرده افشانی میزان تولید بذر هم افزایش می یابد. اندامهای هوایی سگ زبان در سال اول در اثر سرمازدگی از بین می رود ولی ریشه آن به دلیل کربوهیدرات ذخیره شده در آن، در خاک باقی می ماند.
این گیاه به مناطق پوشیده از چمن و مناطق خشک مانند حاشیه جنگلها و نزدیک دریا سازگاری دارد. خاک مناسب برای این گیاه خاکهای ماسه ای، سنگریزه دار و گچی است.
سرما در طی فصل رشد می تواند رشد آن را محدود کندو به دلیل ریشه ضخیم و عمیقی که دارد به خاکهای خشک سازگار است. این گیاه به سایه مقاوم است و می تواند در سایه هم رشد کند ولی بهترین رشد را در نور کامل تا نیمه سایه دارد. تحمل خاکهای رسی و اسیدی را ندارد.
علی رغم آنکه این گیاه در طب مدرن خیلی استفاده نمی شود ولی به مدت زیادی به عنوان یک گیاه دارویی استفاده می شد. برگهای این گیاه دارای allantoin است که افزایش دهنده سرعت التیام یافتن بدن است. این ترکیب برای درمان زخمهای پوستی و زخمهای روده ای کاربرد دارد. این گیاه شهرت بالایی در رابطه با خاصیت ضد توموری دارد. داروهای درمان کننده سرطان از ریشه این گیاه به دست می آید. این گیاه تاثیر زیادی در درمان بی خوابی (insomnia) دارد. از ریشه و برگ این گیاه یک نوع چای تهیه می شود که برای درمان سرفه، سرماخوردگی، غشاهای تحریک شده، هموروئید، اسهال و اسهال خونی مفید است. برگها و ریشه ها از بین برنده درد، ضد هموروئید، ضد اسپاسم، مسکن ملایم و هضم کننده غذا است. در صورت مصرف موضوعی نرم کننده پوست است. این گیاه دارای آلکالوئیدهای cynoglossine و consolidin بوده که برای کاهش درد استفاده می شوند. این آلکالوئیدهای بر روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر گذاشته و می تواند سرطان زا باشند. این گیاه می تواند در صورت مصرف داخلی دردها را کاهش دهد ولی بیشتر به صورت ضماد برای کاهش درد، التیام یافتن بهتر و سریعتر زخمها، نیش ها و … استفاده می شود.
خواص دارویی دیگر این گیاه عبارتند از: مسکن، صد اسهال، ضد هموروئید، ضد اسپاسم، قابض و نرم کننده .
این گیاه به صورت سنتی برای درمان زخمها و سوختگی ها و همچنین درمان سرفه استفاده می شد. در طب مدرن به دلیل وجود آلکالوئیدها مصرف این گیاه توصیه نمی شود. گرده افشانی گلها خود بارور بوده ولی در صورت گرده افشانی میزان تولید بذر هم افزایش می یابد. اندامهای هوایی سگ زبان در سال اول در اثر سرمازدگی از بین می رود ولی ریشه آن به دلیل کربوهیدرات ذخیره شده در آن، در خاک باقی می ماند.
به صورت سنتی ازروغن آن برای درمان طاسی استفاده می شد. عصاره برگها و ریشه حشره کش و آفت کش بوده و به صورت محلی برای دور کردن موشها استفاده می شد.
تکثیر این گیاه از طریق کاشت بذر در بهار یا پاییز است. سرمادهی می تواند جوانه زنی بذر را بهبود ببخشد.
این گیاه باید با احتیاط زیادی مصرف شود زیرا به صورت بالقوه سرطان زاست( اگرچه برای درمان سرطان هم کاربرد دارد.
گفته می شود این گیاه تقریبا سمی است. مسمومیتی در انسان ناشی از این گیاه مشاهده نشده است ولی در صورت تغذیه احشام باعث ایجاد می شود.
علائم مسمومیت می تواند متغیر باشد ولی به طور کلی شامل اختلال در هضم، خارش، عدم هماهنگی بدن، تشنج و کماست.