دانستنی های علمی:
گیاه “سنای ایتالیایی” یا “سنای سِنِگالی” یا “حنا” درختی است از خانواده بقولات با نام علمی Cassia obovata که با نام علمی Senna italica نیز شناخته می شود.
در هند از این گیاه برای تولید یک نوع حنای طبیعی استفاده می شود.
این گونه ی گیاهی دارای سه زیرگونه است که به راحتی از طریق اندازه ی گل آذین و طول گلبرگ ها از هم تشخیص داده می شوند. این زیرگونه ها شامل: italica، micrantha و Arachoides است.
این گیاه بومی کشورهای آفریقایی و نیز کشورهای آسیایی (از خاور میانه تا ایران، عراق، پاکستان، هند تا سریلانکا) است. اخیراً نیز این گیاه در جزایر کاریب و ونزوئلا تولید شده است. همچنین در ایالات متحده نیز تولید شده و در باغ گیاهشناسی نیویورک نیز وجود دارد.
زیرگونه ی italica اغلب در نواحی غرب آفریقا، شمال آفریقا، سودان و از یمن تا شمال غربی هند یافت می شود. زیر گونه ی micrantha اغلب در نواحی جنوبی اتیوپی و سومالی تا نامیبیا، زیمبابوی و موزامبیک دیده می شود. این زیرگونه در هندوستان نیز تولید می گردد. و زیرگونه ی arachoides محدود به نواحی نامیبیا، بوتسوانا و جنوب آفریقا است.
در برخی نواحی، این گیاهان با اهداف تجاری و دارویی کشت می شوند.
خصوصیات گیاهشناسی:
این گیاهان، علفی، چندساله، خزاندار، تماماً چوبی و درختچه ای بوده که تا حدود 60 سانتیمتر ارتفاع نیز رشد می کنند.
دارای ریشه های اصلی هستند.
ساقه ها سخت و معمولاً به طول کمتر از 2 متر وجود دارند. این ساقه ها یا ساقه های جوان بدون کرک یا دارای کرک های پراکنده بوده و یا دارای کرک های پراکنده تا انبوه می باشند.
برگ ها مرکب و به صورت پرمانند و شانه ای هستند. تقریباً 4 تا 6 برگچه در هر برگ وجود دارد که به صورت مارپیچی و متناوب قرار گرفته اند. این برگچه ها بیضی شکل بوده و دارای کرک هایی در روی هر دو سطح برگ می باشند.
در زیرگونه ی arachoides، بین هر جفت برگچه، یک زائده ی قرمز رنگی وجود دارد.
گوشوارک ها معمولاً نیزه ای-مثلثی شکل هستند. آنها تقریباً بین 3 تا 9 میلیمتر طول داشته و خمیده می باشند.
گل های این گیاه معمولاً در فصول بارانی سال تشکیل می شوند. اما در شرایط آب و هوایی مرطوب، در تمام سال می توانند ظاهر شوند. این گل ها دارای تقارن شعاعی (اکتینومورفیک) بوده و گل آذین ها به صورت خوشه ای و جانبی روی شاخه ها قرار گرفته اند. این گل آذین ها حدود 2 تا 25 سانتیمتر طول خواهند داشت. گلبرگ ها معمولاً به رنگ زرد یا نارنجی بوده و بیش از 13 میلیمتر طول دارند و واژتخم مرغی شکل هستند. این گل ها دارای براکته های لوزی شکل تا تخم مرغی هستند که این براکته بسیار کوچک (بیش از 5 میلیمتر طول) می باشند. گل ها دارای حدود 10 پرچم و یک خامه به طول 6 میلیمتر و تخمدانی دارای کرک های کوتاه و زبر هستند.
میوه های این گیاهان به صورت شکوفا بوده و مستطیلی یا بیضی شکل می باشند. این میوه ها دارای پوستی ضخیم و خمیوه یا هلالی شکل هستند.
هر میوه ممکن است حدود 11 عدد بذر داشته باشد. بذرها معمولاً به رنگ های زیتونی، سبز یا سیاه دیده می شوند.
شرایط محیط رشد:
این گونه ی گیاهی معمولاً در چمنزارها و نواحی گرمسیری می روید. دامنه پراکنش آن در این نواحی از سطح دریا تا ارتفاع 1850 متری بالاتر از سطح دریا است.
این گیاه بیشتر در زمین های بایر و مکان هایی اطاف شهرها و باغ های بایر و رها شده و اطراف جاده می روید.
سنای ایتالیایی یا سنای سنگالی با شرایط آب و هوای گرم سازگار شده و می تواند در طول سال در این شرایط رشد نماید.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
برگ ها، غلاف ها و بذرهای این گیاه در طب سنتی کاربرد داشتند. همچنین دم کرده ی ریشه های این گیاه نیز برای درمان اسهال در کودکان مورد استفاده قرار می گرفت.
در برخی نواحی از بذرهای نارس این گیاه به عنوان سبز استفاده می شود. همچنین این بذرها در برخی نواحی به عنوان سیگار مصرف می گردند.
برگ های خشک این گیاه نیز به عنوان حنای طبیعی یا با نام حنای بلوند برای روشن کردن موها کاربرد دارند. و برای حفظ سلامتی مو و به عنوان یک رنگ موی طبیعی بسیار مفید شناخته شده است.
از خوردن میوه های این گیاه باید اجتناب کرد زیرا حاوی مقدار کمی سنوزاید می باشند.
تکثیر:
تکثیر این گیاهان معمولاً به وسیله ی کشت بذرهای آنها صورت می گیرد. درصد جوانه زنی بذرها را می توان قبل از کشت به وسیله ی تیمار خراش دهی افزایش داد.
