خصوصیات گیاهشناسی:
ذرت شیرین گیاهی تک لپه، دارای ساقه ای راست، سریع الرشد، با طول عمر کوتاه و یکساله است که می تواند حدود 7 متر نیز ارتفاع داشته باشد اما به طور معمول حدود 2 تا 3 متر ارتفاع دارد. برگ ها به صورت حانبی، متناوب، دارای پهنکی نیزه ای و کشیده و رگبرگ های پراکنده می باشند. سطح رویی برگ ها دارای کرک و سطح زیرین آنها فاقد کرک می باشد. گل ها یکپایه بوده که به صورت جدا از هم روی یک پایه تشکیل می شوند. گل های ماده (ears) به صورت جانبی و گل های نر (tassels) به صورت انتهایی در انتهای شاخه ها تشکیل می شوند. هر میوه دارای حدود 4 تا 30 ردیف دانه می باشد.
شرایط محیط رشد:
ذرت شیرین گیاهی است کم توقع که در طیف وسیعی از آب و هوا در تمامی دنیا قابل کشت است. این گیاه در عرض جغرافیایی 58 درجه شمالی تا 40 درجه جنوبی و از هم سطح دریا تا ارتفاع 4000 متری و در مناطق خشک تا مرطوب به خوبی کشت و کار می شود. با وجود این، عامل آب و هوا نمی تواند از نظر کیفیت و کمیت محصول دخالت زیادی داشته باشد و عامل تعیین کننده ای برای زراعت این گیاه در سبزیکاری سطوح بزرگ باشد. ذرت شیرین در آب و هوای گرم بهتر رشد کرده و محصول بیشتری خواهد داد. حداقل دمای خاک برای کشت ذرت شیرین 10 درجه سانتیگراد و طیف حرارتی برای رشد و نمو این گیاه بین 15 تا 35 درجه سانتیگراد است.
طول عمر عامل تعیین کننده برای زراعت این گیاه نیست. در منطقه آستانه اشرفیه معمولاً پس از برداشت ذرت شیرین دوباره به کاشت آن اقدام می کنند و برداشت خوبی نیز در این مرحله به دست می آورند. اگرچه در منابع، ذرت شیرین را جزو گیاهان روزکوتاه طبقه بندی می کنند (به عبارت دیگر تولید گل در روزهای کمتر از 12 تا 14 ساعت روشنایی تسریع می شود)، ولی باید دانست که ارقام مختلف ذرت شیرین نسبت به طول مدت روشنایی عکس العمل های متفاوت نشان می دهند. با وجود آن کاشت اکثر ارقام در منطقه گیلان در اوایل بهار، پس از رفع سرمای بهاره صورت می گیرد تا تشکیل بذر قبل از فرا رسیدن روزهای بلند انجام گردد.
ذرت شیرین را می توان در هر نوع خاکی کشت نمود. مناسب ترین خاک برای این گیاه زمین های لومی نیمه سنگین، با زهکش خوب و مواد آلی کافی است. انواع زودرس اغلب در زمین های سبک شنی و انواع متوسط رس و دیر رس در زمین های نیمه سنگین کشت می شوند. این گیاه نسبت به پی اچ خاک زیاد حساس نیست و در زمین های با پی اچ بین 5.5 تا 7.5 قابل کشت است. مناسب ترین پی اچ برای کشت این گیاه 6 تا 6.5 است.
در زراعت ذرت شیرین برخلاف بعضی از نوشته ها از کود سبز و کود حیوانی استفاده می شود. زمین های غنی از فسفر و پتاس مقدار 150 تا 200 کیلوگرم ازت در یک هکتار طلب می کنند. کود ازته به صورت کود سرک و به مقدار 100 کیلوگرم قبل از کاشت و بقیه در زمان رشد گیاه و زمان تولید بلال به زمین داده می شود. مقدار 160 کیلوگرم P2O5 و حدود 340 کیلوگرم K2O در هکتار برای زراعت این گیاه لازم است.
ارزش غذایی:
ذرت شیرین به صورت خام، پخته، بوداده و سرخ کرده مورد استفاده غذایی قرار می گیرد. از نظر ارزش غذایی شبیه نخودفرنگی است با این تافوت که مقدار پروتئین قدری کمتر ولی مقدار کربوهیدرات قدری بیشتر است. طعم و مزه مطبوع ذرت شیرین به علت فراوانی مقدار قند و نسبت مناسب قند به اسید آن است. ذرت شیرین حاوی 2150 میلیگرم ساکارز، 620 میلیگرم گلوکز و 370 میلیگرم فروکتوز است.
هر 100 گرم از دانه های این گیاه حاوی 74.7 گرم آب، 3.3 گرم پروتئین، 1.2 گرم چربی، 15.7 گرم کربوهیدرات، 3.7 گرم مواد سلولزی، 1.7 میلیگرم ویتامین ب6، 0.12 میلیگرم ویتامین ب2، 0.15 میلیگرم ویتامین ب1، 12 میلیگرم ویتامین ث، 0.18 میلیگرم ویتامین آ، 300 میلیگرم پتاسیم، 50 میلیگرم منیزیم، 0.5 میلیگرم آهن، 115 میلیگرم فسفر و 0.6 میلیگرم کلسیم است.
تکثیر:
از آنجایی که محصول این گیاه برای مصرف تازه (خاک و سرخ کرده) مورد استفاده قرار می گیرد، بنابراین لازم است مدت زمان عرضه به بازار نسبتاً طولانی تر باشد. به همین منظور برای کاشت این گیاه از سه روش زیر استفاده می شود:
1- کاشت زودرس و متوسط رس در یک زمان
2- کاشت یک واریته معین در فاصله زمانی 2 تا 3 هفته یکبار
3- ترکیب دو روش فوق
با تجریبات بدست آمده روش اخیر نسبت به روش های دیگر بهتر است. در بسیاری از باغات خانوادگی کشت توأم ذرت شیرین با کدو و یا هندوانه و یا لوبیا معمول است. این نوع کشت در سبزیکاری دارای اهمیت زیادی است و می توان در بسیاری از موارد، محصول بیشتری در واحد سطح تولید نمود.
زمان برداشت ذرت شیرین موقعی است که با فشار دادن ناخن روی دانه ها مایع شیری رنگی از آن خارج گردد. رنگ چوب بلال در این موقع زرد است. از علائم دیگر رسیده بودن دانه ذرت شیرین، میزان ماده خشک دانه ها است که بین 23 تا 25 درصد قرار دارد. باید توجه داشت که پس از برداشت محصول مقدار قند گیاه به سرعت کاشه می یابد. و آزمایش های مختلف در این مورد نشان داده اند که مقدار قند در مدت 24 ساعت می تواند به 50 درصد تقلیل یابد.
