دانستنی های علمی:
“جوز بویا” درختی همیشه سبز بومی اندونزی است. بذر و پوست آن یکی از مهمترین ادویه ها محسوب می شود. این گیاه به صورت خودرو نیز در برخی نواحی گرمسیری مانند چین، تایوان، اندونزی، مالزی، هند، سریلانکا و آمریکای جنوبی رشد می کند.
خصوصیات گیاهشناسی:
درخت جوز بویا، درختی همیشه سبز و کوچک است که تا ارتفاع حدود 5 تا 13 متر رشد می کند اما در برخی نواحی و در موارد اندک، ارتفاع این گیاه به 20 متر نیز می رسد.
برگ ها متناوب، به رنگ سبز تیره، با 5 تا 15 سانتیمتر طول و 2 تا 7 سانتیمتر پهنا و دارای دمبرگی حدود یک سانتیمتر می باشند.
این گونه های گیاهی، درختانی دوپایه هستند به طوری که گل های نر یا پرچم های فعال و گل های ماده با مادگی فعال به صورت جدا روی درختانی متفاوت قرار گرفته اند. ولی در برخی موارد گل های نر و ماده روی یک درخت نیز مشاهده شده اند. گل ها زنگوله ای شکل، به رنگ زرد کم رنگ و گاهی چرمی یا گوشتی هستند. گل های نر بصورت دسته های یک تا 10 تایی ظاهر می شوند که هر کدام حدود 5 تا 7 میلیمتر طول دارند. گل های ماده بصورت دسته های کوچک یک تا سه تایی هستند و گاهی اوقات طویل بوده و حدود 10 میلیمتر طول دارند.
درختان ماده گل های زرد با میوه های تخم مرغی شکل یا گلابی شکل تولید می کنند. این میوه ها حدود 6 تا 9 سانتیمتر طول و 3.5 تا 5 سانتیمتر نیز قطر دارند. میوه دارای یک پوسته ی گوشتی است و زمانی که می رسد، پوسته ی آن از وسط به صورت طولی جدا می شود. زمانی که پوسته جدا شد، درون آن یک بذر به رنگ ارغوانی مایل به قهوه ای و براق وجود دارد که حدود 2 تا 3 سانتیمتر طول و 2 سانتیمتر نیز پهنا دارد. این بذر دارای عطر بسیار قوی و مطلوبی است. روی این بذر یک پوشش (یا آریل) به رنگ قرمز قرار دارد. بذرها همان جوز هندی (nutmeg) و آریل همان پوست بذر (mace) می باشد.
اولین برداشت درخت حدود 7 تا 9 سال پس از کشت می باشد و درخت ها تقریباً 20 سال پس از کشت به بیشترین عملکرد خود می رسند.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
محصولات مختلفی از بذر این گیاه وجود دارد، از جمله پودر، روغن، محلول روغن و رزین و کره ی جوز بویا را می توان نام بردو جوز بویا یا هندی برای درمان و تسکین بسیاری از دردها مفید شناخته شده‌است. در طب سنتی، دانه و روغن جوز بویا را برای درمان بیماری‌های مربوط به اعصاب و سیستم گوارش تجویز می‌کنند. از روغن جوز بویا مانند روغن دانه میخک برای کاهش موقتی دردهای دندان نیز می‌توان استفاده کرد؛ کافی است چوب پنبه‌ای را به مقداری روغن جوز بویا آغشته کرده و روی دندان دردناک قرار دهید. در کشور فرانسه- علاوه بر مصرف آن به‌عنوان ادویه- مخلوط جوز هندی و عسل را برای درمان ناراحتی‌های گوارشی و تنفسی مورد استفاده قرار می‌دهند.
التهابات و دردهای مفصلی و رماتیسمی با مصرف خوراکی جوز بویا و همچنین ماساژ موضع با روغن آن تسکین می‌یابد. جوز بویا به حفظ سلامت دستگاه ایمنی بدن کمک می‌کند. برای کاهش علائم آلرژی نیز می‌توانید جوز بویا بخورید. به رغم خواص باارزش جوز بویا، مصرف زیاد آن سبب ایجاد مشکل در بخش کنترل احساسات در مغز شده و پس از مصرف بیش از حد، احساس نشاط به همراه سستی و رخوت در انسان پدید می‌آورد که شبیه نوعی مسمومیت است.
اسانس این گیاه از روش استخراج با بخار آب به دست می آید. این اسانس حاوی D-کامفن، d-پینن، لیمونن، d-بورنئول، l-ترپینول، ژرانیول و مایریستیسین می باشد. در فرم خالص، به دلیل سمیت مایریستیسین، درصورت استفاده بیش از حد ممکن است مسمومیت ایجاد شود.
روغن استخراج شده از بذرهای آن به رنگ زرد روشن یا بی رنگ بوده که طعم و مزه ی جوز بویا را می دهد. این روغن حاوی مایریستیک اسید، تری مایریستین و گلیسریدهای لائوریک، تری دکانوئیک، استئاریک و پالمتیک اسید می باشد. این روغن در غذاهای مختلف استفاده می شود.
در قرن نوزدهم میلادی از این گیاه داروهای سقط جنین تولید شد. بر اساس پژوهشی مشخص گردید که این گیاه دارای ترکیبات موسیلاژی بوده و خواص ضد میکروبی علیه میکروب Streptococcus mutans دارد.
تکثیر:
برای تکثیر این گیاه از طریق کشت بذر، باید 50 درصد نهال های بذری که به مزرعه منتقل می شوند نر و 50 درصد ماده باشند. ولی روشی برای تشخیص درختان نر و ماده تا قبل از باردهی (6 تا 8 سال پس از کشت) وجود ندارد بنابراین بهتر است از روش پیوند برای تکثیر این گیاه استفاده کرد. از خوابانیدن هوایی نیز برای تکثیر درخت جوز بویا استفاده می شود.
هشدار:
جوز هندی یا جوز بویا سبب سقط جنین خودبخود می شود بنابراین در دوران بارداری باید در مصرف آن دقت نمود.
