دانستنی های علمی:
گیاه خار مقدس از قرن سیزدهم به عنوان دارو مورد استفاده قرار می گرفته است. در سال 1948 یکی از محققان اظهار داشت که مردم اروپا در گذشته از این گیاه برای مداوای بیماری های معدی و روده ای و نیز بر ضد تومورها استفاده می کرده اند. بنابر اظهارات برخی دیگر از محققان، در قرن شانزدهم برای درمان طاعون از گیاه خار مقدس استفاده می شده است.
این گیاه در حال حاضر در اکثر فارماکوپه ها به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شده است.
از مواد مؤثره موجود در پیکر رویشی این گیاه برای مداوای بیماری های صفراوی و درمان ناراحتی های مربوط به جهاز هاضمه استفاده می شود. مصرف این گیاه به هضم غذا نیز کمک می کند. خار مقدس در صنایع نوشابه سازی (در تهیه شراب تلخ اشتها آور) و همچنین ادویه، مورد استفاده قرار می گیرد.
برخی از کشورهای اروپایی مانند آلمان، چک، اسلواک، روسیه و کشورهای بالکان، این گیاه را کشت می کنند.
خصوصیات گیاهشناسی:
خار مقدس گیاهی است یکساله که منشأ آن نواحی مدیترانه و آسیای صغیر گزارش شده است. ریشه این گیاه مستقیم و طول آن 10 تا 15 سانتیمتر است. ساقه 5 ضلعی، منشعب با ارتفاع 20 تا 80 سانتیمتر و پوشیده از کرک می باشد. قسمت فوقانی ساقه مرطوب به نظر می رسد.
برگ ها طویل (به طول 5 تا 30 سانتیمتر)، کنگره دار و پوشیده از کرک هستند. کاپیتول ها در انتهای ساقه ها قرار دارند و اطراف آنها را فلس های تخم مرغی شکل و خاردار در بر گرفته است.
گل ها به رنگ زرد روشن و متشکل از گلچه های لوله ای دوپایه می باشند.
میوه فندقه به شکل استوانه و کمی خمیده است. در ناحیه طولی میوه شیارهایی دیده می شود. طول میوه یک سانتیمتر است و در قسمت فوقانی آن زوایدی به طول 0.5 تا 1 سانتیمتر وجود دارد که در رویش بذر هیچگونه نقشی ندارند. قبل از کاشت می توان زواید مذکور را از آن جدا کرد. وزن هزاردانه، 28 تا 34 گرم است.
شرایط محیط رشد:
خار مقدس را تقریباً در هر نوع اقلیمی می توان کشت نمود. گیاه در طول رویش به مواد و عناصر غذایی خاصی نیاز ندارد و آن را در خاک های غیرحاصلخیز هم می توان کشت کرد. البته، در صورت کشت انبوه این گیاه، باید از خاک های حاصلخیز استفاده شود تا محصولی با کیفیت مطلوب حاصل گردد.
خاک های شنی یا خاک هایی با بافت شنی – رسی، برای کاشت این گیاه مناسبند. خشکی و کم آبی طولانی برای این گیاه مطلوب نیستو باعث کاهش عملکرد می شود.
خارمقدس دوره رویشی کوتاهی دارد، از این رو می توان آن را با هر گیاهی به تناوب کشت کرد. گیاهانی که سبب افزایش مواد غذایی خاک شوند، برای تناوب کشت با خار مقدس مناسبند. چون خار مقدس رشد سریعی دارد و به سرعت سطح زمین را می پوشاند، مانع از گسترش علف های هرز می شود، به همین دلیل پس از برداشت آن، می توان گیاهانی را که به علفکش ها حساسند، کشت کرد.
تکثیر:
کاشت خارمقدس به وسیله بذر و با استفاده از بذرکار، به صورت ردیفی انجام می گیرد. برای هر هکتار زمینف به 17 تا 20 کیلوگرم بذر با کیفیت مناسب نیاز است.
چون این گیاه دوره رویشی کوتاهی دارد، آن را می توان در فصول مختلف کشت کرد. در برخی کشورهاف این گیاه را پاییز یا زمستان کشت می کنند، در حالیکه در اکثر کشورها آن را در فصل بهار (اواخر اسفند، اوایل فروردین و یا حتی اواخر فروردین) کشت می نمایند.
بذرها در ردیف هایی به فاصله 40 تا 50 سانتیمتر کشت می شوند. تعداد مناسب گیاه در هر متر طول ردیف 7 تا 10 بوته، و عمق بذر در هنگام کشت باید 3 تا 4 سانتیمتر باشد.
