خصوصیات گیاهشناسی:
خارشُتُر گیاهی پایا از خانواده باقلائیان و یکی از بنشن ها به حساب می آید. نام دیگر آن علف ترنجبین است.
میوه این خانواده ناشکوفا است. بوته های آن نیمه درختچه ای و نیمه چوبی است که تا ارتفاع ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر می رسد. ساقه های آن سبزرنگ با خارهای تیز نوک زرد است. کاسبرگ آن بدون کرک، زنگ مانند و با پنج دندانه مثلثلی، کوتاه و نوک تیز است. دانه های آن در درون نیامک پهلوی هم قرار دارند.
خارشتر از نظر پزشکی سنتی دارای طبع سرد است و برای رفع صفرا و سنگ کلیه و مثانه مؤثر است. خارشتر یکی از علوفه های خوراکی برای دام ها بویژه بزها است. این گیاه مقاوم به سرما و دارای ریشه عمیق است و به آب کمی نیاز دارد. خارشتر برای گیاهانی مانند غلات و چغندر به عنوان علف هرز بشمار می آید.
ریشه های خارشتر گاهی تا ژرفای ۵ تا ۷ متر هم می رسد. میوه آن ترنجبین (تراَنگَبین) می نامند که به معنی عسل تر است. این گیاه در شوره زارهای ایران، عربستان، صحرای سینا، سوریه و هند و پاکستان تا ارتفاع ۴۰۰ متری از سطح دریا می روید.
خارشتر از علف های هرز مزارع پنبه، نیشکر، چغندرقند، گندم، جو، سبزی و صیفی است.
خارشتر ایرانی با نام علمی Alhagi maurorum یا Alhagi persarum نمونه خارشتر غالب در ایران است.
شرایط محیط رشد:
خار شتر گیاهی است چندین ساله که در تمام خاک ها می روید و مخصوص خاک های فقیر می باشد و حتی در خاک هایی که دارای قشر سفیدرنگ نمک می باشد نیز می روید. ریشه این گیاه بسیار عمیق است و تا 5 ـ 6 متر هم می رسد و از این لحاظ در مقابل کم آبی مقاومت زیاد دارد. این گیاه تقریباً در تمام نقاط ایران می روید. به شوری هم مقاوم است. به طوری که حتی به صورت انبوه در مناطق کویری با خاک مرطوب دیده می شود.
خارشتر گیاهی است مقاوم به سرما و تا ارتفاع 400 متری مشاهده گردیده است و در برخی مناطق نظیر بلوچستان بیشترین غذای شتر به طور معمول از گونه خارشتر است. بیشترین زمان مناسب تولید و برداشت علوفه خارشتر در زمان گلدهی و بذردهی می باشد.
این گیاه در نواحی مختلف ایران مخصوصاً در نواحی شمال و تا حدی حاشیه های کویر مرکزی می روید و شامل استان های سمنان، دامغان، خراسان، شیروان، گلستان، بجنورد، بلوچستان، کرمانشاه، خوزستان و اطراف اهواز و در 4 کیلومتری بندر معشور و ایستگاه هفت تپه فارس و 18 کیلومتری شمال شرقی شیراز، در 22 کیلومتری شمال شرق بندرعباس و میناب و در جزیره قشم پراکندگی دارد.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
خارشتر که شیره طبیعی یک نوع خار در نواحی شرق ایران و بخصوص خراسان است برای بیماری های گرم مثل سرخک، مخملک، حصبه، آبله و انواع یبوست و حتی اسهال مفید است.
یک مثقال از آن در آب سرد برای یبوست مفید است و یک مثقال آن در آب گرم برای اسهال مفید است. عرق خارشتر نیز مدر بوده و برای دفع سنگ های کلیه و مثانه مفید است و برای سیاه سرفه نیز توصیه می شود.
تکثیر:
یکی از روش های ازدیاد این گیاه از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد. بذرها را به مدت 12 ساعت در آب گرم می خیسانند و بهار در گلخانه گرم کشت می کنند.
یکی دیگر از روش های تکثیر این گیاهان، ریشه دار کردن قلمه های جوان آنها در شاسی می باشد.
