جوجوبا | JOJOBA

جوجوبا درختچه ای جنگلی و بادوام است که بومی بیابان های مناطق جنوب غرب آمریکا و شمال غرب مکزیک می باشد. این گیاه یک گونه ی منحصر به فرد از خانواده سیموندسیاسه (جوجوبا) و راسته ی کاریوفیلالِس است. کشت جوجوبا در سطح تجاری برای استحصال روغن از بذور آن انجام می گیرد. همچنین برای جلوگیری از کویرزایی در کویر تار (Thar) در هند نیز کشت می گردد.
خصوصیات گیاهشناسی:
جوجوبا درختچه ای همیشه سبز است که حدود 1 تا 2 متر رشد می کند و دارای تاج متراکم است. در بعضی از گونه، رشد تا ارتفاع 3 متر نیز گزارش شده است.
برگ ها متقابل، تخم مرغی شکل، به طول 2 تا 4 سانتیمتر و پهنای 1.5 تا 3 سانتیمتر، به رنگ های سبز مایل به زرد یا سبز مایل به خاکستری و چرمی است.
گل ها به رنگ زرد مایل به سبز، با 5 تا 6 کاسبرگ و بدون گلبرگ می باشند.
میوه ها مشابه میوه درخت بلوط، کپسولی و سه گوش، با 1 تا 2 سانتیمتر طول و محصور شده توسط کاسبرگ ها است.
بذور بالغ تخم مرغی شکل، سخت، به رنگ قهوه ای تیره و حاوی حدود 54 درصد روغن (موم مایع) می باشد. بذور در اثر گرده افشانی گیاهان ماده با گیاهان نر و توسط باد صورت می گیرد. در نیمکره شمالی، گرده افشانی در طول ماه های آگوست و سپتامبر صورت می گیرد.
سلول های سوماتیکی جوجوبا تتراپلوئید هستند و تعداد کروموزوم های آنها 2n=4x=52 می باشد.
شرایط محیط رشد:
درختچه ی جوجوبا تا دمای 18 تا 20 درجه فارنهایت می تواند مقاومت کند ولی در دماهای پایین تر از بین میرود. این گیاه بسیار مقاوم به گرما و آب و هوای شبه بیابانی است. برای رشد بهتر به آفتاب کامل و آبیاری اندک (حدود یک یا دو بار در ماه در طی فصول گرم سال) نیاز دارد. بهتر است گیاهان جوان را در مقابل گرمای بیش از حد یا خشکی طولانی مدت حفاظت نمود.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
تاکنون بیش از 300 مورد مصرف برای این گیاه شناخته شده و حدود 90 درصد از تولید جهانی جوجوبا به مصارف آرایشی و بهداشتی می رسد. روغن جوجوبا زمانی که تجارت وال ها ممنوع شمرده شد و روغن وال مدت زیادی غیرقابل دسترس بود، در صنعت لوازم آرایشی به خصوص در دهه 1970 بسیار معروف شد. امروزه هزاران تن از روغن جوجوبا تنها در آمریکا تولید می شود و به قیمت بالایی به فروش می رسد.
روغن جوجوبا زردرنگ، خوشبو و نرم است و خاصیت ضدتحریک دارد که در مراقبت و التیام پوست کمک زیادی می کند. این روغن خاصیت ضدمیکروبی نیز دارد، بدین معنا که در حقیقت رشد برخی باکتری ها و میکروب های قارچی که به پوست حمله می کنند را سُست می نماید. ترکیبات شیمیایی جوجوبا به چربی پوست نزدیک هستند، همچنین به آسانی جذب شده و به ندرت باعث واکنش های حساسیتی حتی در پوست های حساس می شود.
روغن جوجوبا در حقیقت قبل از اینکه روغن باشد، یک استر مایع است. چربی طبیعی که از غدد چربی روی پوست ترشح می شود، مایع Wax sters است (روغنی که در برخی حیوانات و گیاه جوجوبا یافت می شود) و به عنوان نوعی مرطوب کننده و محافظت کننده طبیعی برای پوست به کار می رود. Wax sters که در بدن بطور یکنواخت تولید می شود با افزایش سن، کاهش می یابد و این کاهش در سنین پیری سبب تیرگی و چین و چروک های زیاد پوست می شود. کاهش این چربی می تواند بیماری های پوستی، شوره سر و اختلالات در پوست (ایجاد لکه های قرمز بر روی بینی و پیشانی) را ایجاد کند.
روغن جوجوبا حاوی مواد معدنی مهمی مانند ویتامین های E و B کمپلکس و مواد معدنی سیلیکن، مس و روی است. همچنین حاوی ید نیز می باشد و هرکجا که باکتری و عفونت قارچی وجود داشته باشد، جوجوبا قادر به مقابله با آن است. این گیاه در گذشته بطور سنتی در درمان زخم های مخاطی دهانی، تبخال و زگیل استفاده می شد.
این روغن بسیار بادوام بوده و توانایی مقاومت در فشار و حرارت بالا را دارد. بنابراین به عنوان منابع سوختی نیز مصرف دارد و برای سوخت های دیزلی نیز استفاده می شود.
شاخ و برگ این گیاه در تمام سال می تواند غذای بسیاری از حیوانات مانند خرس، گراز، گوسفند کوهی و احشام را تأمین می کند. بذور و میوه های خشک آن نیز توسط موش ها، خرگوش ها و سایر جوندگان و نیز توسط پرندگان بزرگ مصرف می شود.
تکثیر:
تکثیر جوجوبا توسط بذر یا ریشه دار کردن قلمه ها صورت می گیرد. گیاهان نر و ماده را به نسبت 50/50 در باغ کشت می شوند.