خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه جغجغه یا کهورک، گیاهى چندساله، بوته ای، به ارتفاع ۳۰ تا ۱۰۰ سانتىمتر است که توسط بذر تکثیر مى یابد. ساقهٔ این گیاه پیچیده، خاردار و کرکدار است.
برگ ها مرکّب، شامل ۳ تا ۵ جفت تقسیمات شانه اى که هر بخش داراى ۸ تا ۱۲ جفت برگچه است. برگچه ها کوچک، تخم مرغى شکل یا خطّی، عریض و کشیده که سطح زیرین آن کرکدار است.
گل آذین خوشه مانند، استوانه اى شکل، تا ۷ سانتیمتر طول، محوری، داراى دمگل اصلى و شامل تعداد زیادى گل (حدود ۵۰ گل سفیدرنگ)، کوچک و به اندازهٔ ۲ میلیمتر که بدون پایه هستند، می باشد.
میوهٔ آن نیام، به رنگ قهوه اى تیره، قطور، تخم مرغى شکل تا مستطیلی، خمیده و داراى سطحى ضخیم و چرمى و شامل حفره اى اسفنجى که بذرها در زمان رسیدگى در داخل این حفره ها به صورت آزاد وجود دارند.
موسم گلدهى این گیاه اردیبهشت تا خردادماه است.
شرایط محیط رشد:
گیاه مذکور خاصّ مناطق گرم و خشک است و مقاومت خوبى به شورى دارد. از علف هاى هرز زمین هاى آیش، بایر، مراتع و اراضى مزروعى و محصولات تابستانه بوده و مى توان از آن به منظور جلوگیرى از پیشروى شن هاى روان استفاده کرد.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
این گیاه نیز همانند سایر گیاهان کاربردها فراوانی دارد. و معمولاً مورد استفاده های خاص در بین مردم سیستان می باشد .
عمدتاً این گیاه که با نام جغجغه و نام محلی چقک شناخته می شود. در گذشته علاوه بر اینکه این گیاه منبع تغذیه دام ها محسوب می شد، در بسیاری مواقع استفاده های پزشکی نیز داشته است. بطوریکه میوه و ریشه این گیاه را درآب می جوشاندند و جوشانده و عصاره آن به افراد دیابتی خورانده می شد.
میوه های له شده آن در آب به عنوان دارو برای مشکلات ادراری-کلیوی استفاده می گردد.
پودر آن را برای ترمیم زخم ها مورد استفاده قرار می دهند.
برخی تحقیقات حکایت از این دارد که این گیاه بی نظیر باعث کاهش فشارخون، قندخون، درد قفسه سینه و گلو، سنگ کلیه، ترمیم زخم و زخم های دیابتی، درمان گرفتگی عضلات ناشی از استرس و … می شود.
اما کاربردهای متداول این گیاه در سیستان بیشتر از ریشه آن است. ریشه این گیاه خاصیت رنگرزی دارد و بیشتر در دباغی و رنگ کردن پوست استفاده می شود. در گذشته که دامداران منطقه جهت تهیه دوغ از پوست دام ها (مَشک ) استفاده می کردند، جهت رنگ از ریشه این گیاه بهره می بردند .
همچنین دانه های این گیاه نیز پس از سوزندان جهت ضدعفونی مشک ها استفاده می شد .
تکثیر:
تکثیر گیاه جغجغه یا کهورک توسط کشت بذرهای آن صورت می گیرد.
