دانستنی های علمی:
سرخپوستان آمریکا برای سمی کردن نیزه های خود از عصاره توتون استفاده می کردند. برای اولین بار بومیان کشور کوبا، برگ های این گیاه را به اشکال مختلف در می آورده و آتش می زدند و دود حاصل از آن را وارد دهان و ریه خود می کردند.
در قرن پانزدهم میلادی شخصی به نام “نیکوت” مقداری توتون و بذر این گیاه را از پایتخت پرتغال به فرانسه آورد و به ملکه فرانسه هدیه نمود. چون این گیاه مورد علاقه ملکه قرار گرفت نام آن را به پاس خدمات نیکوت، نیکوتیانا و آلکالوئید آن “نیکوتین” نامگذاری شد.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه “توتون وحشی” یا “نیکوتیانا تومنتوزیفورمیس” یکی از گونه های جنس نیکوتیانا یا توتون است. این گیاه، علفی و چندساله بوده و از گونه های خودرو و بومی رشته کوه های آند و بولیوی است.
شواهد ژنتیکی بیان می کند که این گیاه یکی از والدین گیاه توتون اهلی (Nicotiana tabacum) می باشد. والد دیگر آن نیز گونه Nicotiana sylvestris است.
ریشه اصلی این گیاه مستقیم و دارای انشعابات کم و بیش فراوانی است. طول ریشه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد.
برگ های آن نسبتاً بزرگ و دارای کناره های صاف است. برگ ها به صورت متناوب نسبت به یکدیگر بر روی ساقه قرار گرفته اند. برگ هایی که روی ساقه اصلی قرار می گیرند در مقایسه با برگ های تعبیه شده روی ساقه های فرعی، از کیفیت مناسب تری برخوردارند.
گل های آن به رنگ صورتی پررنگ و به صورت خوشه های مجتمع در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند. هر گل از پنج کاسبرگ، پنج گلبرگ به هم پیوسته و پنج پرچم و یک مادگی دوبرچه ای تشکیل شده است. میوه از نوع کپسول و چندخانه ای است.
شرایط محیط رشد:
این گیاه نیز مانند گیاه توتون اهلی اگرچه در اقلیم های مختلف می روید ولی به منظور افزایش کیفیت برگ و عملکرد آن باید از مناطق گرم استفاده کرد. درجه حرارت خاک نیز نقش عمده ای در رویش بذر آن دارد. دمای مطلوب برای جوانه زنی بذر 25 تا 27 درجه سانتیگراد است.
گیاه توتون اهلی و وحشی اگر برای تولید سیگار کشت شود، نور برایش مفید است و سبب افزایش کیفیت آن می گردد. ولی اگر برای تولید سیگار برگ تولید شود، کشت آن در مناطق سایه مناسب تر است و سبب تشکیل برگ هایی با سلول های نرم و لطیف می گردد.
آبیاری نقش عمده ای در کمیت و کیفیت برگ آن دارد. آب فراوان و همچنین آبیاری کم سبب کاهش کیفیت گیاه می گردد. آب فراوان اگرچه سبب افزایش عملکرد برگ می شود ولی با کاهش نیکوتین و پروتئین برگ ها همراه است.
کشت گیاه در خاک های سبک شنی سبب تشکیل برگ های نرم و لطیف می شوند.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
از توتون در تهیه سیگار و سیگار برگ استفاده می شود. این گیاه همچنین برای استفاده در چپق، پیپ، غلیان کاربرد دارد. اگرچه مصرف این گیاه به هر شکل برای جسم و روح انسان زیان آور است، ولی در اکثر نقاط جهان برای تولید دخانیات کشت می شود.
نیکوتین و سایر آلکالوئیدهای توتون در تهیه آفت کش ها، قارچ کش های طبیعی، اسید سیتریک، ویتامین ب6 و نیاسین کاربرد دارند. در صنایع داروسازی از مواد مؤثره این گیاه داروهای مسکن و آرام بخش و همچنین داروهایی برای ترک سیگار تهیه می شود.
از توتون به عنوان یک منبع غذایی بالقوه می توان نام برد. تقریباً تمام اسیدهای آمینه شناخته شده، در توتون وجود دارند و پروتئین آن ارزش غذایی ویژه ای دارد.
توتون همه ساله در سطوح وسیعی در کشورهای آمریکا، چین، هند، برزیل و ژاپن کشت می شود.
تکثیر:
کاشت و تکثیر این گیاه توسط بذر و به طور غیرمستقیم انجام می گیرد. به دلیل کوچک بودن بذر، کشت مستقیم آن امکان پذیر نیست. در کشت غیرمستقیم از خزانه زیر پلاستیک استفاده می شود.
